Kerkgebouw

In 1161 wordt toestemming verkregen een parochie te stichten. Spoedig wordt dan ook een kerk gebouwd. In de loop der eeuwen heeft de eerste kerk van Hengstdijk heel wat te verduren gehad. Bekend is dat de zetel van de parochie Hengstdijk in 1263 met toestemming van de bisschop van Utrecht (tijdelijk) werd verlegd naar Ser Pauluspolder aan de zuidzijde van De Vogel, mits de oude kerk in Hengstdijk behouden zou blijven en dat er een aantal malen per jaar een heilige mis opgedragen zou worden. Waarom is niet duidelijk, maar waarschijnlijk was overstroming een oorzaak.

Ondanks de steeds betere methoden om dijken te bouwen, stromingen van de kust weg te houden en dergelijke, sloeg de zee toch nogal eens toe. In de geschiedenis van Hengstdijk staan een groot aantal jaren vermeld wanneer er overstromingen waren. Daarnaast waren er ook nog andere dreigingen. In het verleden is ook veel gevochten om wat nu het Zeeuws-Vlaamse gebied is. Door de nieuwe leer van Luther ontstond er zelfs een godsdienststrijd, waaruit de beeldenstorm in Frans- en West-Vlaanderen een bekend feit is. Ook Hengstdijk heeft hiervan te leiden gehad.

Daarna, in 1591, overviel een bende geuzen het dorp en verwoestte alles. Zelfs de kerk werd in brand gestoken. Na 3 augustus 1645, . tijdens de Franse revolutie, werd de kerk verlaten. Vanaf die tijd behoorde de kerk aan de protestanten. Heden ten dage zijn daar zelfs nog sporen in onze kerk zichtbaar.

Pas op 30 maart 1797 werd de kerk voor het katholieke geloof weer in gebruik genomen door pastoor Nicolaas Brouwers voor een begrafenis. Inmiddels was het gebouw tot op de draad versleten en op 13 december 1891 werd besloten de kerk af te breken en een nieuwe kerk op dezelfde plaats te bouwen. De eerste steen werd gelegd op 13 juni 1892 en in hetzelfde jaar nog werd de nieuwe kerk ingezegend.

DE GESCHIEDENIS VAN DE TWEEDE (huidige) PAROCHIEKERK.

Zoals reeds gezegd, werd op 13 december 1891 besloten tot het slopen van de oude kerk met de toren en tot het bouwen van een nieuwe met toren, ofschoon Dr. P. Cuypers en de Minister van Binnenlandse Zaken het schenen te betreuren, dat het historische monument uit de 12e eeuw werd afgebroken. Naast de toren, die eigendom was van de gemeente Hengstdijk en die op 20 februari 1891 kosteloos werd overgedragen aan het kerkbestuur, deed zich nog een probleem voor namelijk de begraafplaats. Om de oude kerk af te breken en de nieuwe te bouwen, was het nodig een aantal graven te verplaatsen. Oorspronkelijk waren alle kerken omgeven door een kerkhof. In de loop van de tijd is dat bijna overal veranderd en ligt het kerkhof ergens anders in de parochie. In Hengstdijk bestaat nog altijd de oude toestand: de kerk omgeven door de begraafplaats.

Op maandag 7 maart 1892 om 13.30 uur werden in het koffiehuis van P. de Jonghe de inschrijvingen bekend gemaakt. Op 29 maart 1892 werd een begin gemaakt met het sloopwerk. Het eerste wat moest gebeuren was de hengst van de toren halen. Op 13 juni 1892, het feest van de H. Antonius van Padua, patroon van de pastoor, werd de eerste steen van de nieuwe kerk gelegd. Die bevindt zich links bij de ingang van de kerk. Op 22 december 1892 werd de kerk door pastoor Van Genk ingezegend en op 17 mei 1895 door mgr. P. Leyten, bisschop van Breda, geconsacreerd.

Het gebouw is opgetrokken in neo-gotische stijl en heeft een toren met een typische kapvorm, die bijzonder goed past in het landschap. Het kerkgebouw is tot heden in zijn oorspronkelijke staat gehandhaafd. Van dezelfde architect P. van Genk bestaat in Zeeuws-Vlaanderen maar één kerk meer naast die van Hengstdijk namelijk die in Zuiddorpe. De kerken van Oostburg en Westdorpe werden tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest.

Op 26 mei 1976 ontving het kerkbestuur een brief van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk(C.R.M.) met de mededeling dat de kerk geplaatst was op de Lijst van Monumenten. Ondertussen waren er subsidies aangevraagd bij Rijk, provincie en gemeente en was op 22 oktober door de bisschop machtiging verleend voor de eerste grote restauratie, waarbij de grote toren en de gebrandschilderde ramen hersteld werden. Op 11 september 1977 kwam bisschop H. Ernst voor de feestelijke presentatie van de gerestaureerde kerk en ging hij voor in de plechtige H. Mis uit dankbaarheid. Sinds die tijd wordt jaarlijks de kerk door Monumentenwacht gecontroleerd op gebreken en worden aangegeven herstellingen uitgevoerd.

Groot was dan ook de schrik toen bij een inspectie op 4 maart 1991 bleek dat een aantal zolderbalken in een zeer slechte staat verkeerde. Een ingenieursbureau werd verzocht een begroting van de herstellingen te maken. Hun conclusie was, dat nagenoeg alle zolderbalken geen draagkracht meer hadden en de kerk mogelijk gesloten diende te worden wegens instortingsgevaar. Het kerkbestuur nam onmiddellijk maatregelen en liet op haar kosten enkele herstelwerkzaamheden uitvoeren, die geen uitstel konden dulden. Tegelijk werd een plan opgesteld tot restauratie van zolder- en dakbalken en de vieringtoren.

Een voorlopige begroting gaf een bedrag aan van meer dan f 700.000. Het leek een onmogelijke zaak te worden om die restauratie uit te voeren. Inmiddels waren de subsidiemogelijkheden ook sterk veranderd, waardoor een groot gedeelte voor rekening zou komen van de parochie, die dat geld niet had. En dat net voor de viering van het honderdjarig bestaan van de kerk. Dit feit werd sober gevierd in 1992. Besprekingen en onderhandelingen werden geopend met de gemeente en de provincie en daarnaast werd besloten zelf bedrijven, instanties en particulieren te verzoeken bedragen beschikbaar te stellen. Op 19 januari 1993 startte een restauratiecommissie, samengesteld uit kerkbestuursleden, met haar werkzaamheden. Zij waren wekelijks bezig plannen op te stellen, bezuinigingen te zoeken, vaart in de besluitvorming bij gemeente en provincie te houden en gelden bijeen te brengen. Op 27 januari 1994 werd besloten wegens gevaar bij storm de vieringtoren van de kerk te halen, zodra het weer dat toeliet. Op 1 juni werd gestart met herstel van de kapconstructie, vieringtoren en houtwerk van de traptoren. Ook vond bestrijding van de boktor plaats en werden alle bliksemafleiders vernieuwd en gecontroleerd. Op 8 september werd de vieringtoren teruggeplaatst. Na het gereedkomen van de restauratie is op 23 december 1994 een tienjarenplan opgesteld en zijn er boekhoudkundige reserveringen gemaakt, die een (basis)garantie moeten geven dat de kerk voor een reeks van jaren behouden kan blijven.

Een uitgebreide beschrijving is te vinden in de uitgave: Hengstdijk, het dorp en parochie. De derde druk is verschenen en kan worden besteld via het emailadres.